92. Van Goudsmid naar bankier. (Deel 3)

3. Van goud naar geld. De voordelen van meer geld. 

We weten nu dat welvaart alléén kan worden gemaakt door mensen die werken. En om mensen te laten werken is een ruilmiddel van cruciaal belang. Schelpen bijvoorbeeld.  Zelfs de hoeveelheid schelpen is van invloed.  Als er precies genoeg schelpen zijn , dan kan alle beschikbare arbeid worden ingezet om de aanwezige grondstoffen om te zetten in welvaart.  Teveel of te weinig schelpen in de economie dat geeft problemen,

.

In Ons Dorp werden schelpen gebruikt als ruilmiddel.  Op andere plaatsen werden vogellveren, kralen,  stukken hout  (Talley sticks)  of zelfs  yak-poep gebruikt.  Eén ruilmiddel werd op veel plaatsen in de wereld gebruikt: goud.

Goud was overal bekend als grondstof voor sieraden en werd op veel plaatsen parallel aan de schelpen gebruikt. Goud heeft de juiste mate van zeldzaamheid, is slechts met veel arbeid te delven en is niet na te maken.

Dat zorgde er voor dat bij de internationale handel goud als ruilmiddel werd gebruikt.

In de 17^e eeuw begonnen goudsmeden met het uitgeven van bewijsjes ter vervanging van het goud dat ze in de kluis hadden. In plaats van met het echte goud te betalen gaf de handelaar een briefje “Goed voor 200 gram goud in de kluis van goudsmid Pieterse.”

Zo’n briefje was precies hetzelfde als wat we nu een bankbiljet noemen.

Op een goede dag wilde een handelaar een huis kopen, maar hij had iets te weinig goud in de kluis liggen. “Geen nood” zei de goudsmit, “leen maar wat goud van mij. Tegen rente. Hier is het bewijsje.”

Van lieverlee begon de goudsmid ook ‘goud’ (briefjes) uit te lenen waarvoor hij niet het goud in de kluis had liggen. Dat was riskant voor hem, maar wel heel lucratief, want hij kreeg er rente voor betaald. Voor de samenleving was het ook een zegen, want omdat er nu meer geld in de economie kwam, kon er meer arbeid betaald worden en zo maakten de mensen meer welvaart.

De komst van bankiers bracht dus vaak welvaart.  Hun krediet maakte het ondernemerschap veel gemakkelijker en zo werd de samenleving ook rijker: doordat er nu meer gewerkt werd.

Langzamerhand leerde de goudsmid dat hij veel meer ‘goud’ (briefjes)  kon uitlenen dan hij echt goud in zijn kluis had.

Uit ervaring wist hij: Er word nooit meer dan 10 % van de briefjes die in omloop zijn ingeruild tegen echt goud.  Hij kon dus  zonder risico méér papier-goud in de economie brengen dan er in werkelijkheid aan goud bestond: hij creëerde geld.

Een nieuwe wereld was geboren.  

Het was natuurlijk bedrog, maar toch bracht het ook veel goeds: er was nu voldoende geld om allerlei initiatieven tot werkelijkheid te maken. Er was nu wèl geld, en mensen konden dus worden betaald. Ze gingen aan het werk: ze begonnen hun eigen comfort te creëren. Want alleen door werk komt er welvaart. Maar zonder geld, zonder krediet, is het moeilijk om iedereen te laten werken.

Ondertussen werden de goudsmeden gemakkelijk rijk, want ze ontvingen rente voor iets dat ze niet in de kluis hadden. Dat kon natuurlijk niet goed blijven gaan.(*) Uit de goudsmeden ontwikkelden zich de banken.  Die pasten het systeem van ‘fractionele reserve’ ook toe. Het was niet langer illegaal, maar ze vertelden ook niet aan iedereen dat ze geld uitleenden dat ze niet echt in bezit hadden. Ze hadden slechts een fractie ( 10 %) ècht in bezit, en daarom is tot op de dag van vandaag geen enkele bank in staat om werkelijk alle klanten te betalen als die al hun geld zouden opvragen bij hun bank. 

(*) Goudsmeden vroegen vaak 10% rente per jaar. Als je dan 1 kilo goud in bezit hebt, en door ervaring weet dat je wel 10 maal zoveel kunt uitlenen, kun je dus 10 kilo uitlenen.  Daar ontvang je dan 10% over per jaar. Zo kon een goudsmit snel heel rijk worden. In een aantal jaren kon hij al het goud van de stad in zijn bezit hebben.  Maar het liep fout als er een 'bankrun' ontstond: als mensen zijn briefjhes niet vertrouwden en zeiden: geef me maar het goud. Dan moest hij òf heel snel goud elders halen, of de stad ontvluchten.