1307 Adoptie. Idealisme. Zelf-felicitatie. Gezichtsverlies. Evolutie. De wal keert het schip.

Met dank aan de Volkskrant.  

Ik heb alleen het eerste alinea's gelezen, maar als je iets van evolutie weet, kun je de ellende voorspellen.  Gedrag-voorkeuren zijn even sterk aangeboren als huidskleur.  Het is natuurlijk niet zo dat alleen de kleur verschilt. 

Onze voorouders moesten bepaalde eigenschappen hebben om te overleven. 

Wèlke eigenschappen? 

Dat hangt van het terrein en het klimaat af waar die voorouders leefden en evolueerden. 

Bij wijze van spreken: 

In biotoop A moest je agressief zijn en sterk. 
in biotoop B moest je sociaal zijn en cooperatief. 

In biotoop C moest je vooral slim zijn en goed in de ander misleiden. 
In biotoop D moest je alleen maar oersterk zijn . 

biotoop = klimaat ( voorspelbaar), landschap (gebergte, vlak), mate van isolatie   

Het 'terrein' bepaalt dus wie overleeft, en ook welke cultuur er ontstaat: de cultuur die  het best doet overleven. Cultuur is dus niet een toevallig iets: het heeft een overlap met de genetische aanleg.

De donkerte van de huid is wel het opvallendste, maar geeft alleen aan hoe lang men op de noordelijker breedtegraad evolueerde.  Het terrein kan bij dezelfde huidskleur toch tot heel verschillende 'gedrags-voorkeuren'  ( volksaard)  leiden.  

INTERVIEWROB, ZENEBE EN JARRA MARREVEE

Vader Rob Marrevee over buitenlandse adoptie: ‘Had ik dit allemaal geweten, dan had ik het nooit gedaan’

Rob Marrevee (60), adoptievader van zoons Zenebe (25) en Jarra (22), rekent in zijn boek Vaderland af met het ‘sprookje’ dat een kind uit een arm land te ‘redden’ is met genoeg liefde. Zijn zoons steunen hem. ‘Het is mijn missie om iets open te breken.’

Anneke Stoffelen13 juni 2022, 05:00

Rob Marrevee en zoon Zenebe. ‘De onvoorwaardelijke band die ouders en kinderen normaal gesproken hebben, is voor ons niet haalbaar.’Beeld Lin Woldendorp

Als Zenebe Marrevee (25) iemand voor het eerst ontmoet, loopt zo’n kennismaking vaak ongeveer zo:

‘En waar kom jij dan oorspronkelijk vandaan?’
‘Uit Ethiopië.’
‘O, wat spreek je goed Nederlands zeg.’
‘Ja, dat klopt, ik ben hier opgegroeid. Ik ben geadopteerd.’
‘Zo, dan heb je wel echt geluk gehad man.’

Zo voelt het voor Zenebe helemaal niet. En hoezo heeft hij meer geluk gehad dan iemand die in Nederland is geboren? Die heeft dat toch ook niet zelf bepaald? ‘Maar als je dat soort opmerkingen vaak genoeg hoort’, zegt Zenebe, ‘dan ga je vanzelf denken: ik moet niet zeiken.’

Dat gevoel van niet mogen zeuren, dankbaar moeten zijn, dat is volgens Zenebe’s vader Rob Marrevee een gevolg van het ‘adoptiesprookje’: het idee dat buitenlandse ouders via adoptie een kind uit een arm land redden en dat alle eventuele problemen zijn op te lossen met een flinke scheut liefde.

Deze week verschijnt zijn boek Vaderland, waarin Rob Marrevee (60) afrekent met dat sprookje. Het boek en een bijbehorend toneelstuk geven een zeer persoonlijk inkijkje in de moeilijkheden die zijn gezin heeft ervaren sinds in 2001 de broers Zenebe en Jarra, toen 4 en 1, werden geadopteerd uit Ethiopië.

Paspoort van Jarra toen hij naar Nederland kwam.Beeld Privé-archief Rob Marrevee

Buitenlandse adoptie is de afgelopen jaren behoorlijk onder vuur komen te liggen. Er waren talloze schandalen in het nieuws, van ‘weeskinderen’ die nog gewoon ouders bleken te hebben tot ‘baby farms’ in Sri Lanka waar kinderen werden gebaard puur om ze later te verhandelen in een adoptieprocedure.

De Nederlandse overheid kondigde vorig jaar, na een uiterst kritisch rapport van de commissie-Joustra, een tijdelijke stop af voor alle buitenlandse adopties. Inmiddels werkt minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) toch weer aan een nieuw, strenger systeem, waarin adoptie mogelijk blijft als laatste keuze voor kinderen die in eigen land geen toekomst hebben.

In de maatschappelijke discussie gaat het vooral over de institutionele misstanden: geknoei met documenten en potentiële kinderhandel. Maar in Vaderland werpt Rob Marrevee een fundamentelere vraag op: is het überhaupt een goed idee om een klein kind weg te plukken uit zijn omgeving en op te laten groeien in een vreemd land?

Zijn zoons staan er helemaal achter dat hij de zwaarste momenten uit hun jeugd deelt met de wereld, vertellen ze in het nieuwbouwhuis van hun ouders in Lent, vlak bij Nijmegen. Zenebe zit aan de eettafel tegenover zijn vader. Jarra (22) is online aanwezig, een schermpje tussen hen in.

Hij praat via Facetime mee, omdat hij tijdelijk op Malta werkt. In september gaat hij beginnen aan een mediaopleiding in Utrecht. Zenebe is net gestopt met zijn hbo-opleiding sociaal werk en wil na de zomer een nieuwe poging wagen in die richting, maar dan op mbo-niveau.

Dat studeren lastig gaat, heeft deels met het adoptietrauma te maken, zegt Zenebe. ‘Ik heb altijd geloofd dat ik op een gegeven moment van mijn woede en verdriet af zou zijn. Maar dat is niet echt het geval.’

Rob Marrevee heeft door het schrijven aan dit boek veel nagedacht over zijn eigen aandeel in de problemen die zijn zoons ervaren. Hij komt tot een harde, pijnlijke conclusie over de adoptie: ‘Had ik dit allemaal geweten, dan had ik het destijds nooit gedaan.’

Dat is een heftige boodschap om als adoptieouder publiekelijk uit te spreken.

Rob: ‘Het is mijn missie om hiermee iets open te breken. Ik heb mijn boek opgestuurd naar een groep adoptieouders van Ethiopische kinderen met wie we vroeger jaarlijks samenkwamen. Ik dacht: ik krijg vast veel reacties. Maar mooi niet. Terwijl onze situatie echt niet uniek is. Er zijn genoeg adoptiegezinnen waar het allemaal nog veel moeilijker is.’

Waarom is dat zo’n taboe?

Rob: ‘De loyaliteit naar je kind, en andersom ook, is kennelijk zo groot dat we het liever allemaal bedekt houden.’

Zenebe: ‘Sommige mensen hebben geen zin in dat hele gedoe. Dan kies je voor lachen en zwaaien. Ik begrijp dat, maar ik hou dat zelf niet vol voor de rest van mijn leven.’

Het is geen vrolijk boek geworden.

Zenebe: ‘Nee. Anderen schrikken als ze lezen dat we zo veel ruzie hebben gehad. Maar voor mij is het normaal, ik kijk er niet van op.’

Rob: ‘Het is misschien jammer dat ik niet meer mooie momenten heb beschreven, want die waren er ook. Maar ik ben bang dat mensen dan alleen die positieve kant van adoptie blijven benoemen. Terwijl het gewoon ontzettend heftig is.’

Zijn stem schiet omhoog bij die laatste zin.

Zenebe: ‘Rustig maar.’

Rob: ‘Waar wij last van hebben, is dat anderen het probleem steeds bagatelliseren. Als ik vertelde wat voor botsingen wij hadden, dan zeiden mensen: dat is gewoon de puberteit, daar heeft die en die ook last van. Goed bedoeld, maar het maakt je wel eenzaam.’

Zenebe: ‘Ik heb mijn familie in Ethiopië proberen uit te leggen dat er dingen zijn waarover ik verdrietig en boos ben, ook al leef ik in een land waar ik materieel gezien alles heb. Zij zien dat als luxeproblemen. Voor mij was het pijnlijk dat ik daar geen begrip vond, maar hier ook niet.’

Waarom zijn de problemen in adoptiegezinnen anders?

Zenebe: ‘De onvoorwaardelijke band die ouders en kinderen normaal gesproken hebben, is voor ons niet haalbaar. Dat wat voor iedereen supernormaal is, wat anderen voor lief nemen, dat hebben wij niet. Wij lopen op onze tenen. Er is zo veel afstand, niks is vanzelfsprekend. Er is een groot cultuurverschil, dus is het moeilijk elkaar echt te begrijpen. Vrienden zeggen: ik heb ook veel ruzie met mijn ouders. Ja, maar ik denk dat het onvoorwaardelijke ervoor zorgt dat jij je ouders makkelijker iets kunt vergeven, en andersom ook. Bij mij roepen ruzies meteen angst op om te worden verlaten.’

Rob: ‘Het is moeilijk voor te stellen wat dat betekent, als je het zelf niet meemaakt. Mijn vrouw en ik begonnen aan adoptie omdat we graag kinderen wilden. En we projecteren al onze liefde op hen. Wij hebben allerlei verwachtingen en zij kunnen daar niet aan voldoen, ook al willen ze het wel. In dat lijf zit zo veel informatie van vroeger, ze zijn al een keer enorm teleurgesteld. Dus hoe meer liefde wij willen geven, hoe spannender het voor hen wordt. Dat is frustrerend als ouder, want je wilt zo graag.’

Het idee om te adopteren ontstond in de periode dat Rob Marrevee en zijn vrouw Irma bezig waren met kunstmatige inseminatie en ivf. Hoe vaker die vruchtbaarheidsbehandelingen mislukten, hoe serieuzer het plan werd. Ze werkten in die tijd beiden in de jeugdhulpverlening en waren dus niet naïef, zegt hij. ‘In het tehuis waar Irma werkte, kwam ze genoeg geadopteerde kinderen tegen. We wisten dat het lastig zou worden. En toch dacht ik: met veel aandacht, liefde en hulpverlening komt het goed.’

In 2001 reisden ze, na zes jaar op een wachtlijst, naar Ethiopië om twee broertjes op te halen uit een kindertehuis. Bij de eerste ontmoeting gaf Zenebe zijn adoptieouders een kus, zoals de nonnen hem kennelijk hadden opgedragen, en zei: ‘I love you very much.’

Zenebe was destijds 4, werd gezegd. Later is gebleken dat hij vermoedelijk een jaar ouder is. Zijn broertje Jarra was 1 toen ze naar Nederland kwamen.

Uit het familie-album: Rob en Irma Marrevee halen de broertjes Zenebe en Jarra op uit Ethiopië in 2001.Beeld Lin Woldendorp

De eerste jaren was het wennen en waren er lastige episodes, maar daar hadden ze op gerekend. Op de basisschool ging het met de jongens relatief goed. Rob tegen Zenebe: ‘Je leek best gelukkig.’

Zenebe: ‘Ja dat was ook wel zo, ik was toen vrij zorgeloos. Ik wilde wel altijd zo Nederlands mogelijk zijn, net als mijn vrienden. Dus ik deed mijn best om heel goed Nederlands te spreken en me zo netjes mogelijk te gedragen.’

Opmerkelijk is dat Zenebe als klein jongetje soms zegt dat zijn Ethiopische vader nog leeft, terwijl zijn adoptieouders was verteld dat de broertjes wees zijn. Maar zes jaar na het vertrek uit hun geboorteland valt er in Nijmegen een brief op de mat met een boodschap van iemand die beweert hun vader te zijn. Hij zat als militair in Eritrea gestationeerd, schrijft hij. ‘Toen ik terugkwam, was mijn vrouw overleden en waren mijn kinderen weggegeven aan mensen in Nederland.’ In één moeite door vraagt de vader of het mogelijk is wat geld over te maken.

Zenebe: ‘En daarmee leer je als kind meteen dat je mensen niet kunt vertrouwen. Want de nonnen in het kindertehuis hadden mij verteld dat mijn vader dood was. Dat is nogal iets om te zeggen tegen een kind, als het niet waar is. Ik geloofde mijn vaders verhaal, dat hij in Eritrea zat. Maar het is natuurlijk helemaal niet zeker dat dat echt klopt. Want er is ook gelogen over mijn leeftijd. Als het heel slecht gaat in een land en je kunt je kinderen naar jouw weten een betere toekomst geven door een leugen te vertellen, dan snap ik dat je dat doet. Maar dan zou ik dat liever weten nu. Het is een beetje jammer, dat je overal aan twijfelt.’

Hoe was het om als ouder die brief van hun biologische vader te lezen?

Rob: ‘Vooral Irma was helemaal ontdaan, omdat voor haar heel duidelijk was dat zij alleen kinderen wilde adopteren van wie de ouders waren overleden. We voelden ons behoorlijk besodemieterd. Maar ja, wat moet je? We waren wel blij dat hij niet zei: ik wil mijn kinderen terug.’

Kort daarop heb je hem ontmoet. Hoe ging dat?

Rob: ‘Het was een stille man. Ik kreeg de indruk dat zijn zus de adoptie heeft geregeld en hem er een beetje buiten heeft gehouden. En als het klopt dat hij in die oorlog was, dan is het natuurlijk voor hem heel triest dat dat zo is gegaan. Maar hij houdt zich altijd erg op de achtergrond.’

Jarra was 11 en Zenebe 15 toen jullie voor het eerst samen teruggingen naar Ethiopië. Waarom wilden jullie dat toen?

Jarra: ‘Ik was er destijds nog wat minder bewust mee bezig. Ik wilde gewoon graag die kant op, om hem te ontmoeten en om de familie te ontmoeten, maar ik had er niet een speciale achterliggende gedachte bij.’

Rob: ‘Zenebe wilde eigenlijk niet mee. Hij was in de puberteit steeds slechter in zijn vel komen te zitten, ging meer eten, werd dik. Wij dachten toen: misschien is het goed als hij ziet dat er een Afrikaanse familie is die ook van hem houdt. We namen daarmee een risico. Het kon twee kanten op vallen. En helaas viel het de verkeerde kant op, want vanaf dat moment werd alles voor hem moeilijker. Dat hij dacht: o jee, die Afrikaanse familie, wat moet ik daar nou weer mee?’

Zenebe: ‘Ik was niet echt op mijn gemak tijdens die reis, dat zie je wel op de foto’s. Wat lastig is: jullie liefde kan ik moeilijk binnenlaten, maar dat heb ik ook met mijn familie daar. Ik zag hen niet echt meer als familie, ik had er geen gevoel bij. Andersom hadden zij dat wel, ik was de verloren zoon die terugkwam. Dus voelde ik een soort verantwoordelijkheid dat ik dat terug moest geven. Terwijl ik dat helemaal niet kon of wilde.’

In Vaderland beschrijft Rob Marrevee hoe het na die tijd misgaat. De ruzies, waarbij de oudste zoon zijn vader letterlijk naar de keel vliegt en de jongste een duit in het zakje doet: ‘Je bent zijn echte vader niet!’ Het spijbelen, het blowen. Het is rond zijn 18de dat Zenebe voor het eerst hardop zegt dat het misschien beter was geweest als hij niet was geadopteerd.

Zenebe: ‘Dan leefde ik misschien in armoede, maar wel bij mijn familie en zonder de hele tijd dit gedoe in mijn hoofd. ’

Rob: ‘De scheur die je maakt door iemand uit zijn cultuur te halen, is zo definitief. En die maakt dat de ziel dwaalt. Onze jongens kunnen niet aarden. En dat hoor ik van veel geadopteerden. Aan de buitenkant lijkt het allemaal goed te gaan, maar ze voelen toch altijd een leegte.’

Zenebe: ‘De grote schok toen ik het boek las, was dat Rob zich daar schuldig over voelde en dat hij ons zelfs misschien niet had geadopteerd als hij dit allemaal had geweten. Dat vond ik niet leuk om te lezen, nee. Dat is alles wat je je ouders niet wilt geven. Maar ja, ik wil me ook vrijuit kunnen uitspreken.’

Geldt dat ook voor jou Jarra, dat je soms denkt dat het beter was geweest als je niet was geadopteerd?

Jarra: ‘Nee, eigenlijk niet. Doordat Zenebe dat zei, ben ik wel aan het denken gezet, over hoe dat zou zijn. Maar ik ben sowieso minder bezig met de adoptie in vergelijking met mijn broer. Ik was veel jonger toen ik naar Nederland kwam, dat maakt ook verschil.’

Zenebe: ‘Jarra snapt altijd wel waar ik het over heb, maar we hebben het idee dat het voor hem minder zwaar weegt. Dat het voor mij meer in mijn lichaam doordringt.’

Jarra: ‘Ik zie dan wel wat hij bedoelt, maar mij doet het minder. Ik wil de laatste tijd wel wat minder Nederlands zijn, wat meer mijn roots opzoeken. Ik heb veel Nederlandse vrienden en dat is niet erg, maar soms denk ik dat het leuk zou zijn meer andere culturen om me heen te hebben.’

Zenebe: ‘Ik merkte het weer op een feestje laatst. Dan komt er Afrikaanse dansmuziek voorbij en haken mijn Nederlandse vrienden af. Dat is oké, maar dat is voor ons wel weer zo’n...’

Jarra: ‘...bevestiging.’

Zenebe: ‘Dan moet je zo’n keuze maken: ga ik nu lekker hard op deze muziek of ga ik met mijn vrienden mee naar een andere stage? Dat is altijd een tweestrijd. Het zou fijn zijn als je niet altijd een bijzonderheid bent.’

Foto’s uit het familie-album: de eerste foto’s die het echtpaar Marrevee kreeg toegestuurd van de broertjes.Beeld Lin Woldendorp

Er is nu discussie of buitenlandse adoptie helemaal moet worden verboden. Dat leek even te gaan gebeuren, maar nu wil de nieuwe minister de mogelijkheid toch openhouden. Hoe denken jullie daarover?

Rob: ‘Laat ik het zo zeggen: het was nu wel erg makkelijk om voor adoptie te gaan. Daar voel ik me soms schuldig over, dat ik in het rijke Westen ben geboren waar dingen worden gefixt en geregeld. Je had ook kunnen denken: dit is ons lot, wij krijgen samen geen kinderen. In Ethiopië was het ook te eenvoudig om kinderen naar een tehuis te brengen. Terwijl als ik nu naar die familie kijk: ze zijn lief en er is best goed contact. Het is misschien wat armer, maar zo slecht hadden ze het nou ook weer niet. Met wat ondersteuning hadden onze jongens best bij hun eigen familie kunnen opgroeien. Het is jammer dat ze die kans niet hebben gekregen.’

Jarra: ‘Ja, met wat meer begeleiding had het inderdaad net zo goed daar gekund, dat denk ik ook.’

Zenebe: ‘Ik wil daar liever niet te veel over nadenken. Dat scenario heb ik wel een beetje afgesloten nu. Ik zou niet per se zeggen: adoptie mag helemaal niet. Want kinderen die opgroeien in buitenlandse tehuizen worden daar meestal ook niet beter van. En als ik kijk naar mijn eigen situatie, dan ben ik nu alweer iets verder in het ermee leren omgaan en voel ik me er al wat beter bij. Ik geloof dat ik uiteindelijk ook hier gelukkig kan worden.’

Het boek Vaderland verschijnt op 16/6, de theatervoorstelling speelt op 19, 20 en 23/6 in Nijmegen.