1314 Hoe de russische oligarchen hun land verraadden en met Amerika samenzweerden.

Dit verhaal gaat over precies hetzelfde als het vorige blog, maar met andere onderbouwing en andere hoofdrolspelers. 

De diplomaten schrijven dat het de Russen zelf zijn die onder de paraplu van de VS willen schuilen... 

Maar dan wel om hun eigen landgenoten te bestelen.

Het verhaal dat Poetin president werd omdat Primakov te gevaarlijk was voor Berezovsky en dat Berezovsky verder niet veel over Poetin wist is interessant. Ik weet niet of het echt waar is. 

De Oligarchen. 

Een vijand binnen je eigen grenzen:

Gedeclasseerde Amerikaanse documenten tonen aan dat Russische oligarchen NAVO-uitbreiding steunden.

Documenten van de Clinton administratie bevestigen het slaafse pro-westerse beleid van de post-Sovjet criminele oligarchie

Voor het eerst gepubliceerd op Russia Insider in april 2015

Graham Stack (Business New Europe) Tue, 5 Jul 2022 | 2400 woorden 

Vijftien jaar nadat de toen nog onbekende Vladimir Poetin het Russische presidentschap overnam, puzzelen analisten nog steeds over hoe hij op die positie terechtkwam. Nieuw vrijgegeven documenten uit de regering van president Bill Clinton, vrijgegeven aan bne IntelliNews, laten zien hoe de kandidatuur van Poetin een compromis was na een felle strijd om de macht in Rusland tussen pro-Amerikaanse oligarchen en pro-staat conservatieven. Op het spel stond niet alleen de macht in Rusland, maar ook de cruciale kwestie van Ruslands relatie met het Westen.

         Links Gusinsky, midden Abramovich, rechts Berezovzky. Allen joods.

De Russische "oligarchie" kwam aan de macht tijdens de herverkiezing van Jeltsin in 1996, toen de Oligarchen  zorgden voor Yeltsin's financiering voor herverkiezing in ruil voor de crème de la crème van de grondstofproducerende activa van het land.

Volgens de documenten van de regering Clinton, die werden vrijgegeven in het kader van een verplichte declasseringsherziening, was een van de belangrijkste ideologen van Ruslands nieuwbakken oligarchenbestel de Russisch-Israëlische bankier en mediamagnaat Vladimir Gusinsky, eigenaar van de Most Bank en de TV-zender NTV.

Gusinsky kwam in november 1996 naar een lunchbijeenkomst met ambtenaren van de Amerikaanse ambassade met een belangrijke boodschap: de oligarchen waren er om te blijven - maar zij hoefden niet te worden gevreesd door de VS. Oligarchie was een passend bestuurssysteem voor Rusland, en zou het land op een pro-Amerikaanse koers zetten.

"Rusland, legde Gusinsky uit, was geen democratisch of een Europees land; het is een Aziatisch land," zei hij, volgens ambassadeverslagen, met Gusinsky's naam geredigeerd maar impliciet. "Het land werd bestuurd door een oligarchie, waarvan zakenlieden zoals hij integraal deel uitmaakten, en dat zou nog enige tijd zo blijven," vertelde Gusinsky de Amerikaanse diplomaten.

Onze "vrienden in het Westen" hadden in het verleden terecht kritiek geuit op de oligarchen, zei hij, maar nu hadden zij de "verantwoordelijkheid voor de nationale belangen van Rusland" op zich genomen.

Gusinsky "ontkende niet dat veel Russische zakenlieden, waaronder hijzelf, zich met dubieuze activiteiten hadden ingelaten, vooral toen zij hun activiteiten aan het opzetten waren en kapitaal aan het vergaren waren", vertelde hij de diplomaten. "Niettemin waren er nu een aantal grote zakenlieden opgestaan - bijvoorbeeld de zeven bankiers van Berezovski [Boris Berezovski zelf, Vladimir Gusinski, Michail Fridman, Vladimir Vinogradov, Aleksandr Smolenski, Michail Chodorkovski, Vladimir Potanin] - die zo groot en invloedrijk waren dat zij zich niet langer met dergelijke activiteiten hoefden in te laten en dat ook niet meer deden," zo luidt het document. Gusinsky beweerde dat beschuldigingen van banden van oligarchen met de georganiseerde misdaad werden verspreid door de veiligheidsdiensten van Rusland, met als doel kapitaalvlucht tegen te gaan.

Regel van zeven bankier

Van alle oligarchen van de jaren '90 was niemand machtiger dan Berezovsky, die de uitdrukking "de heerschappij van de zeven bankiers" bedacht. Berezovsky verwierf een hoge politieke functie, waardoor hij rechtstreeks invloed uitoefenen op het Russische binnenlandse en buitenlandse veiligheidsbeleid - en tegelijkertijd een staatsburger van Israël was.

Berezovsky erkende dat zijn macht gebaseerd was op zijn controle over TV-zender ORT. "90% van alle TV invloed is geconcentreerd in de top drie kanalen: ORT, RTR en NTV," vertelde Berezovsky aan Amerikaanse diplomaten in 2000, volgens de vrijgegeven documenten. Zijn eigen ORT was veruit de machtigste van deze drie, zei hij.

Met ORT als zijn machtsbasis, onderscheidde Berezovsky zich van alle andere oligarchen wat betreft zijn politieke ambities. Hij trachtte niet alleen invloed uit te oefenen op belangrijke binnenlandse politieke kwesties, waaronder de territoriale integriteit van het land, maar ook rechtstreeks op het buitenlands beleid van Rusland.

Op het hoogtepunt van zijn macht was Berezovsky plaatsvervangend hoofd van de machtige Russische veiligheidsraad, maar, zoals uit de documenten blijkt, was het hoofd van de veiligheidsraad, Ivan Rybkin, slechts zijn pion.

In die hoedanigheid zocht Berezovsky in 1996 actief steun bij de VS voor wat hij beloofde een "radicaal pro-Westers beleid" te worden, volgens een verslag aan Amerikaanse diplomaten in 1996 van de toenmalige Georgische president en voormalig Sovjet-minister van Buitenlandse Zaken Eduard Sjevardnadze.

Sjevardnadze werd in Georgië gesteund door Berezovski's naaste zakenpartner en vriend Bardi Patarkatsisjvil, en schijnt voor Berezovski als wingman te hebben gefungeerd bij het benaderen van de VS in 1996.

Tijdens een ontmoeting met een Amerikaanse ambassadeur in Tbilisi in november 1996 zei Sjevardnadze tegen Amerikaanse diplomaten dat Berezovski een "buitengewoon persoon" was, die "een radicaal ander buitenlands beleid wilde, waarbij Rusland op één lijn met het Westen werd gesteld". "Hij verdiende Amerikaanse steun", adviseerde Sjevardnadze, "maar die steun moest wel in de juiste doses worden gegeven". Na verloop van tijd zou hij zich ontwikkelen tot een noodzakelijk en nuttig man", aldus Sjevardnadze.

In het bijzonder, zei Sjevardnadze, had Berezovski geen enkele belangstelling voor de uitbreiding van de Russische invloed in de post-Sovjet-ruimte, bijvoorbeeld door de embryonale plannen voor een post-Sovjet douane-unie als "onzin" te beschouwen.

Berezovsky's plannen voor een pro-Westerse revolutie in de Russische buitenlandse politiek moesten een manier vinden om de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Evgenny Primakov tegen te werken. Primakov was een voormalig hoofd van de KGB en zeer sceptisch over de bedoelingen van het Westen met Rusland. Volgens Sjevardnadze was Berezovski van plan om Primakovs positie te ondermijnen door "zoiets als een staatssecretaris binnen de Russische veiligheidsraad te creëren". De bevoegdheden van de veiligheidsraad waren niet in de grondwet omschreven, en critici vreesden dat de raad zou kunnen worden gebruikt om een parallelle regering te creëren die buiten elke parlementaire controle viel. Tegelijkertijd probeerde Berezovski Primakov buitenspel te zetten.  "Berezovski vond dat het Russische beleid radicaal moest veranderen, en hij begreep dat dit onmogelijk zou zijn zonder personele veranderingen," zei Sjevardnadze.

De Amerikaanse diplomaten waren zich terdege bewust van de negatieve berichten in zowel de westerse als de Russische media, waarin werd beweerd dat Berezovsky, de zogenaamde "peetvader van het Kremlin", betrokken was bij corrupte constructies, zoals het wegsluizen van fondsen van de nationale luchtvaartmaatschappij Aeroflot, en profiteerde van privatiseringen door vriendjes. Uit de documenten blijkt niet dat zij zich er ooit toe verbonden hebben hem te steunen, zoals Sjevardnadze wenste. "Vice-voorzitter van de veiligheidsraad Berezovsky is een gevaarlijk figuur," vertelde Pavel Gusev, krantenuitgever en redacteur van de toonaangevende Russische krant Moskovsky Konsomolets, aan Amerikaanse diplomaten. "Hij is een pure maffioso, en zijn benoeming is het bewijs dat grote criminele groepen de hoogste regeringsniveaus hebben bereikt."

De enige kwestie van wangedrag die in de vrijgegeven documenten wordt besproken, is Berezovsky's bekentenis dat hij naast het Russische ook het Israëlische staatsburgerschap bezat, wat illegaal was en vooral bedenkelijk voor het plaatsvervangend hoofd van de veiligheidsraad. "Ik heb het in 1993 gedaan en was het totaal vergeten," vertelde hij enigszins ongeloofwaardig aan Amerikaanse diplomaten.  Hij beweerde ook dat hij onlangs zijn Israëlisch staatsburgerschap had ingetrokken. "Te oordelen naar een telefoongesprek dat hij voerde in aanwezigheid van het hoofd van politie en inlichtingendiensten, probeerde hij de intrekking te laten antedateren vóór zijn benoeming tot lid van de Veiligheidsraad," luidde het commentaar in het rapport droogjes.

"Doe het snel

De oligarchen kwamen aan de macht op het moment dat de NAVO haar controversiële opmars naar het oosten begon. Amerikaanse diplomaten verklaren in Moskou op een diepgeworteld antagonisme te stuiten. "Uitspraken over de onwenselijkheid van de NAVO-uitbreiding en de noodzaak van 'speciale overeenkomsten' werden ad nauseum gehoord in de stad," schreven Amerikaanse diplomaten in 1997.

Toen de VS de Russische verdenkingen wilden wegnemen, boden de oligarchen een voor de hand liggend kanaal, gezien hun monopolie op de Russische TV en hun streven naar internationale legitimiteit. De oligarchen lieten er geen gras over groeien en toonden zich in Rusland de sterkste voorstanders van de uitbreiding van de NAVO. Berezovsky steunde zelfs een schijnbaar aanbod aan Rusland om toe te treden tot de militaire alliantie. "Het was een vergissing van Rusland om niet onmiddellijk in te gaan op de uitnodiging van de NAVO aan Rusland om lid te worden," vertelde Berezovsky later aan Amerikaanse diplomaten tijdens een vergadering in februari 1999. Berezovsky zei tijdens de bijeenkomst dat er onder de intelligentsia in Rusland aanzienlijke steun bestond voor de VS, zowel "als drager van democratische idealen als een machtig land met mondiale plannen".

Igor Malasjenko, rechterhand van Gusinski en voorzitter van Gusinski's vlaggenschip NTV, was nog meer voorstander van de NAVO-uitbreiding dan de Amerikaanse diplomaten zelf. Terwijl Amerikaanse diplomaten bereid waren met Rusland samen te werken om de bezwaren tegen het beleid weg te nemen, adviseerde Malasjenko Amerikaanse diplomaten tijdens een bijeenkomst in 1997 om "het gewoon rustig aan te doen".

Malashenko vergeleek de positie van Rusland ten opzichte van het Westen in de jaren negentig met de positie van Duitsland of Japan na hun capitulaties in de Tweede Wereldoorlog, maar zei dat de leiders van het land dit niet erkenden. "Rusland heeft de Koude Oorlog verloren, maar je zult onze leiders dit nooit horen zeggen," zei Malasjenko, geciteerd door de Amerikaanse diplomaten.

Malasjenko's bevel aan de VS om gewoon door te gaan met de NAVO-uitbreiding "maar doe het rustig" is een nuttige waarschuwing voor de noodzaak van een behendige aanpak in de huidige politiek geladen atmosfeer," was de Amerikaanse conclusie van de ontmoeting.

Van Primakov tot Poetin

De openlijke steun van de oligarchen voor de uitbreiding van de NAVO kan het wantrouwen tegenover de westerse alliantie hebben verdiept bij conservatieve figuren in het buitenlands beleid en de veiligheidselites van Rusland, die vreesden dat de oligarchen bereid waren hun land aan het Westen uit te leveren.

Uit de diplomatieke stukken blijkt hoe de concurrerende standpunten op het gebied van het buitenlands beleid - pro-VS vs. Rusland-centrisch - snel verstrengeld raakten met de binnenlandse strijd om macht en geld aan het einde van het Jeltsin-tijdperk. Berezovsky's strijd om de politieke suprematie met Primakov, die hij zijn "ideologische vijand" noemde, liep parallel met Primakov's verzet tegen Berezovsky's zakelijke praktijken in 1999.

Primakov was in september 1999 premier geworden na de wanbetaling van Rusland in augustus 1998. Begin 1999 was hij de grote favoriet voor het presidentschap, met verkiezingen in maart 2000 en een verbod voor Jeltsin om zich voor een derde keer kandidaat te stellen. Onder Primakov hadden overheidsinstanties controles uitgevoerd op het zakenimperium van Berezovski. Tegelijkertijd verzette Primakov zich tegen het Westen in verband met de militaire actie tegen het Servië van Slobodan Milosevic.

Berezovsky heeft rechtstreeks geprobeerd Amerikaanse steun te krijgen om Primakov in mei 1999 uit zijn ambt van premier te zetten en zo Primakovs presidentsambities om zeep te helpen, zo blijkt uit de documenten.

Tijdens een cruciale ontmoeting met Amerikaanse diplomaten in februari 1999, na de eerste regeringscontroles van zijn bedrijf, waarschuwde Berezovsky dat "Primakov eigenlijk zo rood is als een tomaat" en dat "Primakov na mei niet meer als premier zou dienen". Berezovsky zei dat hij "indirect" bezig was Primakov af te zetten en wilde van de VS de verzekering krijgen dat zij wat hij noemde een "zachte landing" van Primakov ten gunste van een nieuwe regering zouden steunen.

Berezovsky schakelde vervolgens over op het Engels om de VS om steun te vragen voor een nieuwe regering. "Zo'n regering zou begrijpen en een "duidelijker" aanpak hebben over wie en hoe de economie geleid moet worden. In dat geval, vroeg hij, zouden de VS bereid zijn om te helpen de situatie in Rusland te stabiliseren? Zouden de VS in staat zijn het land vooruit te helpen?", zo luidde de vraag in de documenten.

Amerikaanse diplomaten waren terughoudend om verwikkeld te raken in binnenlandse vetes, ondanks de voordelen voor het buitenlands beleid die het hen beloofde. "Berezovsky's dun verholen vraag naar Amerikaanse steun in een dergelijke omstandigheid en zijn goed ontwikkelde voorliefde voor gekonkel moeten worden geïnterpreteerd als een waarschuwing om extra voorzichtig te zijn met het te snel reageren op geruchten of gebeurtenissen in de komende maanden," schreven zij.

Uiteindelijk ontsloeg Jeltsin Primakov op 12 mei, wat een schok teweegbracht in de Russische politiek. Jelstin benoemde Sergej Stepasjin tot opvolger van Primakov, om hem zes weken later te vervangen door de politiek onbekende Vladimir Poetin.

Een jaar nadat Berezovsky had samengezworen om Primakov te verdrijven, was Vladimir Poetin president en Berezovsky op weg naar de uitgang.

Dood van een oligarch

Waarom misrekende Berezovsky zich zo erg met Poetin? De belangrijkste reden die in de diplomatieke berichten van de VS wordt genoemd, is precies Berezovski's langdurige vete met, en angst voor, Primakov. "Poetin is beter dan Primakov," zei Berezovsky in 2000 botweg tegen Amerikaanse diplomaten. In tegenstelling tot Primakov had Poetin gezegd dat hij de controversiële privatiseringen van de jaren negentig, waardoor oligarchen eigenaar werden van belangrijke activa in de grondstoffensector, niet zou herzien.

Berezovski lijkt niet te hebben voorzien dat Poetin de politieke vleugels van de oligarchen zou kortwieken, misschien omdat voor hem en zijn mede-oligarchen politieke en economische macht één en hetzelfde waren. Poetins ideologische mix van kapitalisme en conservatief autoritarisme was nieuw in Rusland, dat gewend was aan een binaire tegenstelling tussen pro-Sovjet statistische krachten en aanhangers van een pro-Westers laissez-fair beleid.

Berezovsky was traag van begrip. "Poetin volgt de weg van Peron of Pinochet - hij streeft niet naar een autoritaire staat op zich, maar hij streeft naar een democratische staat via een autoritaire weg," vertelde Berezovsky eind 2000 aan Amerikaanse diplomaten.

Poetin was niet alleen tegen de oligarchen, maar hij stond ook wantrouwend tegenover hun pro-Amerikaanse beleidsvoorkeuren. "Poetin vreest noch de VS, noch de NAVO, maar denkt dat de VS standpunten inneemt die tegen de Russische belangen ingaan," waarschuwde Berezovski de VS.

In tegenstelling tot de berichten dat Berezovsky Poetin had geselecteerd als presidentskandidaat, lijken Poetin en Berezovsky weinig contact met elkaar te hebben gehad voordat Poetin president werd, wat een andere reden kan zijn geweest waarom Berezovsky hem verkeerd heeft ingeschat. Berezovsky zelf vertelde Amerikaanse diplomaten dat hij de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Ivan Ivanov steunde om Primakov in 1999 op te volgen als premier, hoewel  na een onderbreking van zes weken indelible Poetin gekozen werd.

Oligarch-bankier Pjotr Aven bevestigde tegenover Amerikaanse diplomaten dat er geen speciale band bestaat tussen Poetin en Berezovski, waarbij hij zelfs "opmerkte dat hijzelf de twee had voorgesteld", zo schreven Amerikaanse diplomaten. "Poetin kent niemand," vertelde Aven de diplomaten, terwijl hij tegelijkertijd erkende dat de oligarchen "geen instrument hebben om invloed op hem uit te oefenen".

Berezovsky realiseerde zich al snel dat zijn pogingen om Primakov uit zijn ambt te houden averechts hadden gewerkt, en dat zijn macht aan het afnemen was. "Wij hebben begrepen dat Berezovsky al in een vroeg stadium van de regering-Poetin zijn bevoorrechte toegang tot het Kremlin verloor en telkens wanneer hij het Kremlin wenste te bezoeken, daarvoor toestemming moest vragen," schreven Amerikaanse diplomaten in 2000.

Berezovsky gaf een typische show van bravoure, opscheppend over zijn bereidheid om het Kremlin te weerstaan. "Ze kunnen me in de gevangenis stoppen, maar dat zal niet helpen", pochte hij tegenover diplomaten. Uiteindelijk verliet hij het land om niet in de gevangenis te belanden wegens fraude met Aeroflot en de door hem gecontroleerde autohandel LogoVAZ, en vestigde hij zich in het Verenigd Koninkrijk, van waaruit hij pogingen bleef ondernemen om het verzet tegen Poetin te organiseren.

Slechts één keer zagen Amerikaanse diplomaten een andere, bezorgde Berezovsky, wat een voorbode kan zijn geweest van zijn zelfmoord door depressie in 2013, na een vernietigende nederlaag in de Londense rechtszaal tegen ex-partner Roman Abramovich in 2012. Nadat de regering van Primakov in 1999 de eerste controles van Berezovsky's bedrijven had bevolen, wat het begin betekende van het einde van zijn zakenimperium, werden Berezovsky's "duidelijke tekenen van bezorgdheid  weerspiegeld op het gezicht en in de stem van de vermeende oligarch", die "op gedempte toon sprak", schreef de Amerikaanse ambassadeur over zijn verontruste gast.