Jurist uit Zundert krijgt lintje van de Russen... Hoe zit dat?
ZUNDERT - Waar zijn de Russen bang voor? Omsingeling. Toen Ferdinand Feldbrugge in 1973 voor het eerst terecht kwam in wat toen nog de Sovjet-Unie was, viel het hem meteen op: de uitgestrekte leegte van het land. ,,Bossen en velden zover het oog reikt, met heel af en toe een klein dorp. Je kunt er langs alle kanten zo naar binnen wandelen. Invasie! Dáár zijn de Russen bang voor.’’
Op een bosrijk landgoed in het buitengebied van Zundert woont Ferdinand Feldbrugge. Er zijn in Nederland weinig mensen zo goed op de hoogte van het reilen en zeilen van de voormalige Sovjet-Unie en Rusland als deze 86-jarige jurist.
Buitengewoon laag pitje
Zijn betrokkenheid bij de voormalige grootmacht werd dit jaar onderstreept toen hij van de Russische ambassadeur een speciale onderscheiding kreeg opgespeld: ‘voor samenwerking’. Als dank voor Feldbrugge’s bijdrage aan de totstandkoming van het Russische Burgerlijk Wetboek en andere wetgeving. In een tijd dat de relatie tussen Rusland en Nederland op een buitengewoon laag pitje staat, is het op zijn minst bijzonder dat een in West-Brabant wonende rechtenprofessor een lintje krijgt van de Russen. Hoe zit dat?
Eerst maar eens terug naar de jaren vijftig van de vorige eeuw. Na zijn rechtenstudie moet Feldbrugge in 1955 in militaire dienst. Hij krijgt een keuze voorgelegd: óf als soldaat naar de Noord-Duitse Laagvlakte óf een opleiding tot ondervrager van krijgsgevangenen in Harderwijk. Dat voorstel is niet zo vreemd, want Feldbrugge heeft al eens een studie Russisch opgepakt. De keuze is dan ook snel gemaakt: het wordt Harderwijk.
Bijna niets te vinden
Twee jaar later komt Feldbrugge uit dienst. Hij krijgt de kans om in Utrecht te promoveren. Met zijn ervaringen uit zijn diensttijd nog vers in het geheugen gaat hij aan de slag met het strafrecht in de Sovjet-Unie, een zo goed als onbekend terrein: ,,Er was bijna niets gepubliceerd over dat onderwerp. In de Leidse universiteitsbibliotheek waren er maar twintig boeken over te vinden.’’
Eigenlijk vond ik het een beetje eng. Zo’n groot land. Gevaarlijk met al die willekeur.
In 1959 promoveert Feldbrugge met ‘Schuld in het Sovjetstrafrecht’. Een altijddurende betrokkenheid bij de Sovjet-Unie en later Rusland is geboren. Hij wordt onder meer hoogleraar Oost-Europees recht aan de Universiteit van Leiden en president van de International Council for Central and East European Studies. In de twee jaar voor de val van de muur in 1989 is de Zundertenaar ‘huis-sovjetoloog’ bij de NAVO. Hij zit aan tafel met politieke reuzen als Margaret Thatcher en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, George Schultz.
In 1973 reist Feldbrugge voor het eerst naar de Sovjet-Unie, in die tijd een gesloten blok. ,,Eigenlijk vond ik het een beetje eng. Zo’n groot land. Gevaarlijk met al die willekeur. Maar dan ben je er en ervaar je in de trein de totale leegte van dat geheimzinnige land. Toen besefte ik ook de angst van de Russen voor een invasie. Je kunt er zo naar binnen wandelen.’’
Fatsoenlijk mens
Daarvoor is Feldbrugge er al van overtuigd geraakt dat het systeem van de Sovjet-Unie, met de alleenheerschappij van de communisten, heel erg slecht was: ,,Als fatsoenlijk mens kun je dat systeem niet bestuderen zonder er een tegenstander van te zijn.’’
Mooi dat het uiteenvallen van de Sovjet-Unie praktisch zonder bloedvergieten heeft plaatsgevonden.
De Nederlandse jurist krijgt contact met dissidenten. Hij komt tot de ontdekking dat er zich allerlei politieke stromingen bevinden onder de verstikkende Sovjet-deken: sociaal-democraten, liberalen, nationalisten. Onder de oppervlakte zijn ze er allemaal.
In 1989 valt de muur en twee jaar later valt de Sovjet-Unie uit elkaar. Zagen de experts dat niet aankomen? Jazeker, zegt Feldbrugge: ,,Al in 1983 was er een congres van Sovjetologen in Genève. Onderwerp: het einde van de Sovjet-Unie. Toen was al duidelijk dat het systeem ten dode was opgeschreven. De top was gebiologeerd door het vasthouden van macht. Elk ander algemeen belang was daaraan ondergeschikt gemaakt. Toch is het mooi dat het uiteenvallen van de Sovjet-Unie praktisch zonder bloedvergieten heeft plaatsgevonden. Dat is een geweldige prestatie van Michail Gorbatsjov. Niet dat hij van harte een democraat was, maar hij zag in dat de partij de macht uit handen moest geven.’’
Stinkend rijk geworden
De Verenigde Staten zijn altijd in een sfeer van Koude Oorlog blijven hangen.
Geen burgeroorlog, maar in de jaren negentig gaat het economisch snel bergafwaarts met de nieuwe Russische Federatie. ,,Boris Jeltsin heeft de boel laten lopen, waardoor de oligarchen stinkend rijk zijn geworden. Zij zijn er met de fabrieken vandoor gegaan’’, zegt Feldbrugge.
Sinds 2000 zit Vladimir Poetin in het zadel. De Zundertse jurist geeft hem niet altijd gelijk, maar is het volledig eens met de uitspraak van de Russische president dat het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een van de grootste ongelukken van de twintigste eeuw is geweest. ,,Ik denk dat de inwoners van Aziatische landen als Kazachstan of Oezbekistan beter af waren als ze bij Rusland waren gebleven. Maar de Verenigde Staten hebben nooit goed begrepen wat het verdwijnen van de Sovjet-Unie heeft betekent. Ze zijn altijd in een sfeer van Koude Oorlog blijven hangen en dachten dat ze konden doen en laten wat ze wilden. Het probleem is dat de Nederlandse houding ten opzichte van Rusland is gebaseerd op onze relatie tot Amerika. Die kunnen wij niet afwijzen, want dan wordt de NAVO opgeblazen. Dus daarom blijven we achter de sancties tegen de Russen staan. Men meent de dreiging van de Russen overal te zien.’’
Dan reageren de Russen. Ik snap dat wel.
Dat is ook begrijpelijk, gezien de annexatie van de Krim, de sluimerende oorlog in Oekraïne, de assertieve houding naar de Baltische staten en, niet in het minst, het neerhalen van de MH17 met een Russische Buk-raket.
Poetin liep over van alles en nog wat te mopperen. Maar níet over de juridische hulpverlening.
Maar Feldbrugge waarschuwt voor de karikatuur dat Poetin door en door slecht is. ,,De Amerikanen voelen dat hun macht afneemt en wentelen dat af op de Russen. Maar je moet niet vergeten dat Rusland ook gewoon een heel erg groot land is. Je moet ze niet tegen de schenen schoppen. Dat hebben de Finnen altijd goed begrepen. Maar dan willen al die voormalige landen van het Warschaupact tóch bij de NAVO en dan reageren de Russen. Ik snap dat wel’’, zegt de Zundertse jurist.
Intussen zijn de verhoudingen tussen Rusland en het westen behoorlijk verziekt. En toch krijgt Feldbrugge een onderscheiding. Dat heeft hij te danken aan de jaren negentig, toen de toekomst er wat hoopvoller uitzag. Feldbrugge heeft toen een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandkoming van het Russische burgerlijk wetboek. Dat heeft ondanks alles toch indruk gemaakt op de Russen. ,,Toen premier Jan-Peter Balkenende in het begin van de eeuw in Rusland op bezoek was liep Poetin over van alles en nog wat te mopperen. Maar níet over de juridische hulpverlening. Daarvoor heb ik die onderscheiding gekregen’’, vertelt de decorandus, die in 2003 voor zijn werk ook Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw is geworden.
Veel kapot gegaan
De vraag is nu: komt het ooit weer goed tussen Rusland en het westen? ,,Er is veel kapot gegaan’’, zegt Feldbrugge. ,,Maar het kan ook snel weer goed komen. Het zou helpen wanneer de Amerikanen hun anti-Russische houding zouden laten varen. Wees realistisch en accepteer dat Rusland een heel groot land is. En stap af van de gedachte dat de Russen zich moeten gedragen als een gewoon westers land.’’
No comments:
Post a Comment