Dit artikel is 'premium' op het AD.
Ik zal het ( tijdelijk ?) hier plaatsen, en later mogelijk van commentaar voorzien. --
De MH17 hangt als een donkere wolk over onze betrekkingen
De verhouding tussen Nederland en Rusland is tot het nulpunt gedaald. Aan onze ambassadeur in Moskou, Renée Jones-Bos, de taak om ondanks alle onenigheid met de Russen te blijven praten. Dat gaat moeizaam. ‘We kijken door andere brillen naar dezelfde wereld.’
Vier keer moest Renée Jones-Bos (65) al op het matje komen bij het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken. In de diplomatie een bijzonder hoge frequentie. Als de telefoon rinkelt, dient Jones-Bos op te komen draven. ,,Je kunt dan niet vragen of het morgen of overmorgen ook schikt. Maar ik hoef niet op een matje te staan hoor, ik mag gewoon aan tafel zitten.” De topdiplomaat zegt het met een kwinkslag, maar haar baan is bloedserieus en allerminst gemakkelijk. Ingewikkeld, noemt ze het zelf. ,,De huidige relatie tussen Nederland en Rusland is complex, lastig en beladen.”
In deze omgeving moet je altijd nadenken: wat zeg je, tegen wie zeg je het?
Alle keren dat ze werd ontboden staan haar nog helder voor de geest. De eerste keer was ze koud in Moskou, en ging over het internationale onderzoek naar de MH17. De tweede keer moest ze zich melden nadat Nederland twee Russische spionnen had uitgezet vanwege de zaak-Skripal, de oud-dubbelspion die in Engeland werd vergiftigd met een zenuwgas dat volgens de Britten van Russische makelij was. De afgelopen twee maanden was het twee keer raak: in september over de – toen nog – vermeende spionage door Russen. En in oktober na de persconferentie van minister Bijleveld van Defensie over de betrapte Russische hackers in Den Haag.
Die laatste keer voelde u vast aankomen.
,,Ja. Ik had een reis naar Siberië gepland, maar die heb ik maar afgezegd. Wij wisten al langer dat dit speelde. De persconferentie, met veel details en overtuigend bewijs, was vrij ongebruikelijk.”
,,Ja. Ik had een reis naar Siberië gepland, maar die heb ik maar afgezegd. Wij wisten al langer dat dit speelde. De persconferentie, met veel details en overtuigend bewijs, was vrij ongebruikelijk.”
Dan zit u tegenover een Russische diplomaat die de bewijzen wegwuift met: allemaal fantasieën. Hoe reageert u dan?
,,Natuurlijk hebben de Russen een andere lezing. Ze maken daar geen geheim van. Je moet niet de illusie hebben dat ze het binnen vijf minuten ineens net zo gaan zien als wij. Zo gaat het niet. Nederland en Rusland, maar ook Europa en Rusland en de Navo en Rusland, kijken door andere brillen naar dezelfde wereld. Dat verander je niet in een paar gesprekken. Je hoopt dat er uiteindelijk iets blijft hangen waardoor die twee zienswijzen dichter bij elkaar komen.”
,,Natuurlijk hebben de Russen een andere lezing. Ze maken daar geen geheim van. Je moet niet de illusie hebben dat ze het binnen vijf minuten ineens net zo gaan zien als wij. Zo gaat het niet. Nederland en Rusland, maar ook Europa en Rusland en de Navo en Rusland, kijken door andere brillen naar dezelfde wereld. Dat verander je niet in een paar gesprekken. Je hoopt dat er uiteindelijk iets blijft hangen waardoor die twee zienswijzen dichter bij elkaar komen.”
U staat er om bekend dat u nooit uit uw rol schiet. Kost dat nooit moeite?
,,Natuurlijk denk ik soms ook wel: jongens, jullie hebben die persconferentie toch óók gezien? Soms kan je dat wel degelijk laten blijken. Diplomatie staat niet gelijk aan omfloerst taalgebruik. Maar ik blijf altijd professioneel. Ik zit er namens de regering. Ik ben geen actievoerder. Privé, met man, kinderen, familie en vrienden, sla ik een andere toon aan. Dan ben je jezelf en hoeft je je geen zorgen te maken om het effect van je woorden. In deze omgeving moet je altijd nadenken: wat zeg je, tegen wie zeg je het? Ik probeer hier goed op mijn woorden te letten.”
,,Natuurlijk denk ik soms ook wel: jongens, jullie hebben die persconferentie toch óók gezien? Soms kan je dat wel degelijk laten blijken. Diplomatie staat niet gelijk aan omfloerst taalgebruik. Maar ik blijf altijd professioneel. Ik zit er namens de regering. Ik ben geen actievoerder. Privé, met man, kinderen, familie en vrienden, sla ik een andere toon aan. Dan ben je jezelf en hoeft je je geen zorgen te maken om het effect van je woorden. In deze omgeving moet je altijd nadenken: wat zeg je, tegen wie zeg je het? Ik probeer hier goed op mijn woorden te letten.”
Hoe bozer men is, hoe minder koetjes en kalfjes. Dan is het meteen: hup, zitten
Hoe gaat dat in z’n werk: u luistert, knikt en belooft de boodschap aan Den Haag over te brengen?
,,Gelukkig mag ik wel wat terugzeggen. Ik zorg er altijd voor dat ik ook onze kant van het verhaal vertel: wat wij hebben aan bewijsmateriaal. In oktober had ik een vrij stevig verhaal. Als het ook maar even kan, zorg ik altijd dat ik iemand meeneem – twee mensen horen meer dan één. De Russen zijn ook meestal met z’n tweeën.”
,,Gelukkig mag ik wel wat terugzeggen. Ik zorg er altijd voor dat ik ook onze kant van het verhaal vertel: wat wij hebben aan bewijsmateriaal. In oktober had ik een vrij stevig verhaal. Als het ook maar even kan, zorg ik altijd dat ik iemand meeneem – twee mensen horen meer dan één. De Russen zijn ook meestal met z’n tweeën.”
Wordt u dan ontvangen door de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov?
,,Het zijn allerlei variaties. Van minister, viceminister tot de directeur. Aan wie me ontvangt, weet ik hoe zwaar de andere kant het wil aanzetten. Dan weet ik ook of er ruimte is voor beleefdheden of ik beter meteen ter zake kan komen? Hoe bozer men is, hoe minder koetjes en kalfjes. Dan is het meteen: hup, zitten.”
,,Het zijn allerlei variaties. Van minister, viceminister tot de directeur. Aan wie me ontvangt, weet ik hoe zwaar de andere kant het wil aanzetten. Dan weet ik ook of er ruimte is voor beleefdheden of ik beter meteen ter zake kan komen? Hoe bozer men is, hoe minder koetjes en kalfjes. Dan is het meteen: hup, zitten.”
Vanwege de MH17 vindt het kabinet het ook belangrijk de lijnen met Rusland open te houden. Terwijl de zienswijze van Rusland diametraal anders is dan de onze. Is dat frustrerend?
,,Natuurlijk is dat frustrerend. De MH17 hangt voor ons altijd als donkere wolk boven onze betrekkingen. Wij vinden dat de Russen meer mee moeten werken en te veel theorieën verkondigen, zij zeggen dat wij Rusland bij voorbaat schuldig verklaren. Een paar weken geleden gaf het ministerie van Defensie nog een persconferentie, die wéér met een alternatieve theorie kwam over waar de Buk-raket nu wel of niet vandaan zou komen. En dan denk ik ook: welk doel dient het nu om steeds verwarrende informatie te verspreiden? Het is zo pijnlijk voor de nabestaanden. Daarom blijft het een heel moeilijk onderwerp om met elkaar over te praten, maar dat moeten we wel blijven proberen.”
,,Natuurlijk is dat frustrerend. De MH17 hangt voor ons altijd als donkere wolk boven onze betrekkingen. Wij vinden dat de Russen meer mee moeten werken en te veel theorieën verkondigen, zij zeggen dat wij Rusland bij voorbaat schuldig verklaren. Een paar weken geleden gaf het ministerie van Defensie nog een persconferentie, die wéér met een alternatieve theorie kwam over waar de Buk-raket nu wel of niet vandaan zou komen. En dan denk ik ook: welk doel dient het nu om steeds verwarrende informatie te verspreiden? Het is zo pijnlijk voor de nabestaanden. Daarom blijft het een heel moeilijk onderwerp om met elkaar over te praten, maar dat moeten we wel blijven proberen.”
Het is een complexere situatie dan tijdens de Koude Oorlog
Twee jaar is Jones-Bos nu ambassadeur in Rusland. Ze reisde in september 2016 met haar Britse man Richard Jones van Den Haag naar Moskou per auto – in het voetspoor van de veldtocht naar Rusland van Napoleon in 1812. Het is een groot contrast met de eerste keer toen ze in Moskou aan de slag ging, in 1979, als medewerker van de landbouwattaché. In de Sovjet-Unie mocht ze zich in Moskou vrij bewegen, maar voor reizen verder buiten de stad was er speciale toestemming nodig. Het was immer nog Koude Oorlog.
De verhoudingen tussen de Verenigde Staten/het Westen en Rusland wordt al een nieuwe Koude Oorlog genoemd. Temeer nu de VS uit een wapenverdrag met Rusland wil stappen. Deelt u die analyse?
,,Nou nee. Dat was een overzichtelijke wereld, met twee grote machtsblokken die elkaar in evenwicht hielden. Nu is het heel onduidelijk, ook door de snelle technologische ontwikkelingen. Het is een complexere situatie dan tijdens de Koude Oorlog.”
,,Nou nee. Dat was een overzichtelijke wereld, met twee grote machtsblokken die elkaar in evenwicht hielden. Nu is het heel onduidelijk, ook door de snelle technologische ontwikkelingen. Het is een complexere situatie dan tijdens de Koude Oorlog.”
Dat klinkt ook als: gevaarlijker.
,,Ja, onvoorspelbaarder. Daarom is het ook zo belangrijk om met elkaar in contact te blijven. Je kunt elkaar zó verkeerd begrijpen of de verkeerde interpretatie geven en dat kan dan grote, negatieve gevolgen hebben – dat zit ook altijd in mijn achterhoofd. Diplomatie is nu belangrijker dan ooit te voren. We leven in een ingewikkelde wereld. Het is echt een draaikolk momenteel. Je ziet de veranderende machtsverhoudingen. Rusland heeft een goede relatie met China, Japan, India, Turkije en Iran, maar ook met veel Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen. Dat zie je vanuit Nederland minder, maar hier verschuiven de belangen en de partnerschappen.”
,,Ja, onvoorspelbaarder. Daarom is het ook zo belangrijk om met elkaar in contact te blijven. Je kunt elkaar zó verkeerd begrijpen of de verkeerde interpretatie geven en dat kan dan grote, negatieve gevolgen hebben – dat zit ook altijd in mijn achterhoofd. Diplomatie is nu belangrijker dan ooit te voren. We leven in een ingewikkelde wereld. Het is echt een draaikolk momenteel. Je ziet de veranderende machtsverhoudingen. Rusland heeft een goede relatie met China, Japan, India, Turkije en Iran, maar ook met veel Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen. Dat zie je vanuit Nederland minder, maar hier verschuiven de belangen en de partnerschappen.”
Het is niet zo dat Moskou nu vanwege de slechte relatie tegen Russische bedrijven zegt: met een Nederlands bedrijf samenwerken, doe maar niet?
,,Nog niet. Maar dat zou op een gegeven moment wel kunnen natuurlijk. Je merkt wel dat het lastiger wordt contacten te leggen met ministeries. Daar merk je het wel degelijk. Maar op wetenschappelijk, cultureel en economisch terrein gaat het nog goed. We gaan als ambassade heel veel op pad in dit immense land. Dan merk ik altijd dat de politieke relatie toch wel heel sterk aan de hoofdstad is verbonden. We proberen ook te zorgen dat niet alles door die moeilijke politieke relatie onmogelijk wordt gemaakt.”
,,Nog niet. Maar dat zou op een gegeven moment wel kunnen natuurlijk. Je merkt wel dat het lastiger wordt contacten te leggen met ministeries. Daar merk je het wel degelijk. Maar op wetenschappelijk, cultureel en economisch terrein gaat het nog goed. We gaan als ambassade heel veel op pad in dit immense land. Dan merk ik altijd dat de politieke relatie toch wel heel sterk aan de hoofdstad is verbonden. We proberen ook te zorgen dat niet alles door die moeilijke politieke relatie onmogelijk wordt gemaakt.”
Het is echt een draaikolk momenteel. Je ziet de veranderende machtsverhoudingen
Jones-Bos was de eerste vrouwelijke ambassadeur in de Verenigde Staten (2008-2012), de eerste vrouwelijke secretaris-generaal – de hoogste ambtenaar – op het ministerie van Buitenlandse Zaken (2012-2016) en de eerste vrouwelijke ambassadeur in Rusland. Ze had mogelijk ook de eerste vrouwelijke minister van Buitenlandse Zaken kunnen worden; ze werd in 2003 ook al gepolst voor een ministerspost. Toen Halbe Zijlstra in februari van dit jaar aftrad, werd haar naam nadrukkelijk genoemd als zijn opvolger.
Bent u benaderd?
,,Eh... Ik heb altijd gezegd dat ieder mens moet doen waar hij goed in is. Wat ik nu doe, ligt me in ieder geval en ik doe het met plezier. Ik heb het gevoel dat ik bij kan dragen.”
,,Eh... Ik heb altijd gezegd dat ieder mens moet doen waar hij goed in is. Wat ik nu doe, ligt me in ieder geval en ik doe het met plezier. Ik heb het gevoel dat ik bij kan dragen.”
Dat is heel diplomatiek, maar geen antwoord op de vraag.
(Lacht:) ,,Ik heb mijn antwoord gegeven. Ik heb bewondering voor politici. Het is een heel moeilijk vak. En ik weet gewoon niet of ik daar zelf goed in zou zijn. Ik zit nu op mijn plek.”
(Lacht:) ,,Ik heb mijn antwoord gegeven. Ik heb bewondering voor politici. Het is een heel moeilijk vak. En ik weet gewoon niet of ik daar zelf goed in zou zijn. Ik zit nu op mijn plek.”
Aardig om dit interview te lezen. Wist niet dat ze ook ambassadrice in de VS en Secretaris Generaal geweest is. Dan ben je wel top-diplomaat en was speculeren over eventueel ministerschap van haar helemaal niet zo uit de lucht gegrepen.
ReplyDeleteZelf stond ze, haar antwoorden interpreterend, wel voor open. En ervaring in de VS en Rusland, zou wel mooi geweest zijn. Misschien nog even iets meer Rusland-ervaring op doen. Nog even en ze wordt Rusland fan! :-)
Jones- Bos zegt:
ReplyDelete"Een paar weken geleden gaf het [Russische] ministerie van Defensie nog een persconferentie, die wéér met een alternatieve theorie kwam over waar de Buk-raket nu wel of niet vandaan zou komen. En dan denk ik ook: welk doel dient het nu om steeds verwarrende informatie te verspreiden? Het is zo pijnlijk voor de nabestaanden. Daarom blijft het een heel moeilijk onderwerp om met elkaar over te praten, maar dat moeten we wel blijven proberen.”
Mijn commentaar:
Àls Rusland niks te maken heeft met het neerhalen van de MH17, dan is het niet zo vreemd dat ze steeds met nieuwe mogelijke verklaringen komen. Ze gissen op grond van voortschrijdend inzicht.
Laat mevrouw Jones eerst maar eens uitleggen waarom Kiev zijn eigen bevolking met bommen mag doden, en waarom die Donbassers zich dan niet zouden mogen verdedigen door die bommenwerpers neer te halen.
Daar hòren geen passagiersvliegtuigen te vliegen!
Je mag schuldig verklaren wie je wil, maar de echte verantwoordelijkheid ligt bij de vrienden van Jones-Bis in Kiev. Dat moet zij ook weten.