Ik had nooit van Todd gehoord, maar Moon of Alabama zegt dat zijn analyses vaak 10 jaar later uit komen. Hij raad ons aan om toch minstens het voorwoord te lezen.
Vandaag zie ik dat Peter Myers het voorwoord publiceert.
Ik maak er dus een blog van en ga het daarna lezen.
Moon of Alabama gaf enkele citaten vooraf:
Todd heeft zojuist een nieuw voorwoord voor zijn boek gepubliceerd, waarin hij licht werpt op de gevolgen van de nederlaag van het Westen in Oekraïne.
Hier volgen enkele fragmenten met toegevoegde hoogtepunten:
Ik ben altijd vijandig gestemd geweest tegenover het russofobe beleid van de Verenigde Staten en Europa, maar als westerling die zich inzet voor de liberale democratie, als Fransman die in Engeland is opgeleid in onderzoek, als kind van een moeder die tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchteling was in de Verenigde Staten, ben ik ontzet over de gevolgen voor ons westerlingen van de zonder intelligentie gevoerde oorlog tegen Rusland.
We staan nog maar aan het begin van de catastrofe. Er nadert een omslagpunt, waarna de uiteindelijke gevolgen van de nederlaag zich zullen ontvouwen.
...
Ik vrees nu dat onze media onze blindheid zullen verergeren door zich niet te kunnen voorstellen dat Rusland weer prestige geniet in de rest van de wereld, die eeuwenlang economisch is uitgebuit en met arrogantie is behandeld door het Westen. De Russen durfden het aan. Ze daagden het imperium uit en ze wonnen.
De ironie van de geschiedenis is dat de Russen, een Europees en blank volk dat een Slavische taal spreekt, het militaire schild van de rest van de wereld zijn geworden omdat het Westen weigerde hen te integreren na de val van het communisme.
...
Ik kan hier een model schetsen van de ontwrichting van het Westen, ondanks de inconsistenties in het beleid van Donald Trump, de verslagen Amerikaanse president. Deze inconsistenties zijn naar mijn mening niet het gevolg van een onstabiele en ongetwijfeld perverse persoonlijkheid, maar van een onoplosbaar dilemma voor de Verenigde Staten. Enerzijds weten hun leiders, zowel in het Pentagon als in het Witte Huis, dat de oorlog verloren is en dat Oekraïne zal moeten worden opgegeven. Het gezond verstand brengt hen er dan ook toe om uit de oorlog te willen stappen. Maar aan de andere kant doet datzelfde gezond verstand hen beseffen dat de terugtrekking uit Oekraïne dramatische gevolgen zal hebben voor het imperium, die Vietnam, Irak of Afghanistan niet hebben gehad. Dit is namelijk de eerste Amerikaanse strategische nederlaag op wereldschaal, in een context van massale deïndustrialisering in de Verenigde Staten en moeilijke herindustrialisering.
...
De imperiale dynamiek, of beter gezegd de imperiale inertie, blijft de droom van een terugkeer naar de productieve natiestaat ondermijnen.
In Europa wordt de militaire nederlaag [in Oekraïne] door de leiders nog steeds slecht begrepen.
...
Zij zijn zich niet bewust van de omvang van de militaire nederlaag, maar weten wel dat hun eigen economieën zijn lamgelegd door het sanctiebeleid, met name door de verstoring van hun aanvoer van goedkope Russische energie. Het economisch in tweeën splitsen van het Europese continent was een daad van zelfmoordzuchtige waanzin.
...
Vóór de oorlog bestond er een negatieve economische en sociale dynamiek die het Westen al onder druk zette. Deze was in verschillende mate zichtbaar in heel West-Europa. Vrije handel ondermijnt de industriële basis. Immigratie leidt tot een identiteitssyndroom, vooral onder de arbeidersklasse die geen veilige en goedbetaalde banen heeft.
Dieper nog is de negatieve dynamiek van fragmentatie cultureel van aard: massaal hoger onderwijs creëert gestratificeerde samenlevingen waarin hoogopgeleiden – 20%, 30%, 40% van de bevolking – onder elkaar gaan leven, zichzelf als superieur gaan beschouwen, de arbeidersklasse gaan minachten en handenarbeid en industrie gaan afwijzen. Het basisonderwijs voor iedereen (universele geletterdheid) had de democratie gevoed en een homogene samenleving met een egalitair onderbewustzijn gecreëerd. Het hoger onderwijs heeft geleid tot oligarchieën en soms plutocratieën, gestratificeerde samenlevingen die worden overspoeld door een ongelijk onderbewustzijn. De ultieme paradox: de ontwikkeling van het hoger onderwijs heeft uiteindelijk geleid tot een verlaging van het intellectuele niveau in deze oligarchieën of plutocratieën!
…
De oorlog heeft de spanningen in Europa nog verder opgeschroefd. Hij maakt het continent armer. Maar bovenal ontneemt hij, als een grote strategische mislukking, de legitimiteit aan leiders die niet in staat zijn hun landen naar de overwinning te leiden.
...
Een van de interessante kenmerken van het huidige Amerika is dat het voor de leiders steeds moeilijker wordt om onderscheid te maken tussen interne en externe kwesties, ondanks de poging van MAGA om de immigratie uit het zuiden met een muur tegen te houden. Het leger schiet op boten die Venezuela verlaten, bombardeert Iran, dringt door tot in de centra van democratische steden in de Verenigde Staten en sponsort de Israëlische luchtmacht voor een aanval op Qatar, waar een enorme Amerikaanse basis is gevestigd. Elke lezer van sciencefiction zal in deze verontrustende lijst het begin herkennen van een afdaling naar dystopie, dat wil zeggen een negatieve wereld waar macht, fragmentatie, hiërarchie, geweld, armoede en perversiteit met elkaar verweven zijn.
Laten we dus onszelf blijven, buiten Amerika. Laten we onze perceptie van binnen en buiten behouden, ons gevoel voor proportie, ons contact met de realiteit, onze opvatting over wat juist en mooi is. Laten we ons niet meeslepen in een overhaaste oorlog door onze eigen Europese leiders, die bevoorrechte individuen die verdwaald zijn in de geschiedenis, wanhopig omdat ze verslagen zijn, doodsbang voor het idee dat ze ooit door hun volkeren zullen worden beoordeeld. En bovenal, laten we blijven nadenken over de betekenis van dingen.
=====================
Emmanuel Todd's nieuwe voorwoord bij zijn boek De nederlaag van het Westen
Het
boek is gepubliceerd in het Frans en andere talen, maar nog niet in het Engels.
Waarom? - Peter M.
https://substack.com/home/post/p-175377338
De
ontwrichting van het Westen: wat bedreigt ons?
EMMANUEL
TODD
06
OKT 2025
De
perversiteit van Trump komt tot uiting in het Midden-Oosten, het
oorlogszuchtige gedrag van de NAVO in Europa.
Op
verzoek van mijn Sloveense uitgever heb ik zojuist een nieuw voorwoord
geschreven voor La Défaite de l'Occident (De nederlaag van het Westen), dat ik
onmiddellijk op Substack wil publiceren. De dreiging van een escalatie van alle
conflicten wordt steeds duidelijker. Deze tekst biedt een schematische en
voorlopige, maar actuele interpretatie van de ontwikkeling van de crisis die we
momenteel doormaken. Deze tekst is in feite de conclusie van mijn laatste
interview met Diane Lagrange op Fréquence
Populaire:
'De overwinning van Rusland, het isolement en de fragmentatie van Frankrijk en
het Westen'.
Voorwoord
bij de Sloveense editie
Van nederlaag tot ontwrichting
Minder
dan twee jaar na de Franse publicatie van La Défaite de l'Occident (De
nederlaag van het Westen) in januari 2024 zijn de belangrijkste voorspellingen
van het boek uitgekomen. Rusland heeft de storm militair en economisch
doorstaan. De Amerikaanse militaire industrie is uitgeput. De Europese
economieën en samenlevingen staan op het punt van implosie. Het Oekraïense
leger is nog niet ingestort, maar het stadium van desintegratie van het Westen
is al bereikt.
Ik
ben altijd vijandig gestemd geweest tegenover het russofobe beleid van de
Verenigde Staten en Europa, maar als westerling die zich inzet voor de liberale
democratie, als Fransman die in Engeland is opgeleid in onderzoek, als kind van
een moeder die tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchteling was in de Verenigde
Staten, ben ik ontzet over de gevolgen voor ons westerlingen van de oorlog die
zonder intelligentie tegen Rusland is gevoerd.
We
staan nog maar aan het begin van de catastrofe. Er nadert een omslagpunt,
waarna de uiteindelijke gevolgen van de nederlaag zich zullen ontvouwen.
De
'rest van de wereld' (of het mondiale zuiden, of de mondiale meerderheid), die
zich tevreden stelde met het steunen van Rusland door te weigeren zijn economie
te boycotten, toont nu openlijk zijn steun voor Vladimir Poetin. De
BRICS-landen breiden zich uit door nieuwe leden toe te laten en hun samenhang
te versterken.
Opgeroepen
door de Verenigde Staten om partij te kiezen, heeft India gekozen voor
voor
onafhankelijkheid: de foto's van Poetin, Xi en Modi tijdens de bijeenkomst van
de Shanghai Cooperation Organisation in augustus
2025
van de Shanghai Cooperation Organisation zullen een symbool blijven van dit
belangrijke moment. Toch blijven de westerse media Poetin afschilderen als een
monster en de Russen als horigen. Deze media waren al niet in staat om zich
voor te stellen dat de rest van de wereld hen (Putin en zijn volk) ziet als leiders en gewone
mensen, dragers van een specifieke Russische cultuur en een verlangen naar
soevereiniteit. Ik vrees nu dat onze media onze blindheid zullen versterken
door zich niet te kunnen voorstellen dat Rusland weer prestige geniet in de
rest van de wereld, die eeuwenlang economisch is uitgebuit en arrogant is
behandeld door het Westen. De Russen durfden het aan. Ze daagden het imperium
uit en ze wonnen.
De
ironie van de geschiedenis is dat de Russen, een Europees en blank volk dat een
Slavische taal spreekt, het militaire schild van de rest van de wereld zijn
geworden omdat het Westen weigerde hen te integreren na de val van het
communisme. Ik kan me voorstellen dat Slovenen cultureel gezien bijzonder goed
geplaatst zijn om deze ironie te waarderen, ook al weet ik als antropoloog van
familie en religie heel goed dat Slovenië, ondanks zijn Slavische taal, sociaal
en ideologisch veel dichter bij Zwitserland staat dan bij Rusland.
Ik
kan hier een model schetsen van de ontwrichting van het Westen, ondanks de
inconsistenties in het beleid van Donald Trump, de verslagen Amerikaanse
president. Deze inconsistenties zijn naar mijn mening niet het gevolg van een
onstabiele en ongetwijfeld perverse persoonlijkheid, maar van een onoplosbaar
dilemma voor de Verenigde Staten. Enerzijds weten hun leiders, zowel in het
Pentagon als in het Witte Huis, dat de oorlog verloren is en dat Oekraïne zal
moeten worden opgegeven. Het gezond verstand brengt hen er dan ook toe om uit
de oorlog te willen stappen. Maar aan de andere kant doet datzelfde gezond
verstand hen beseffen dat de terugtrekking uit Oekraïne dramatische gevolgen
zal hebben voor het imperium, die de terugtrekkingen uit Vietnam, Irak of Afghanistan
niet hebben gehad. Dit is namelijk de eerste Amerikaanse strategische nederlaag
op wereldschaal, in een context van massale deïndustrialisering in de Verenigde
Staten en moeilijke herindustrialisering. China is de werkplaats van de wereld
geworden; het zeer lage vruchtbaarheidscijfer zal het zeker verhinderen om de
Verenigde Staten te vervangen, maar het is al te laat om op industrieel vlak
met het land te concurreren.
De
de-dollarisering van de wereldeconomie is begonnen. Trump en zijn adviseurs
kunnen dit niet accepteren, omdat het het einde van het imperium zou betekenen.
Toch zou een postimperiaal tijdperk het doel moeten zijn van het MAGA-project
(Make America Great Again), dat streeft naar een terugkeer naar de Amerikaanse
natiestaat. Maar voor een Amerika waarvan de productiecapaciteit in reële
goederen nu zeer laag is (zie hoofdstuk 9 over de ware aard van de Amerikaanse
economie), is het onmogelijk om het leven op krediet, zoals het nu doet door
dollars te produceren, op te geven. Een dergelijke imperiale monetaire
terugtrekking zou een scherpe daling van de levensstandaard betekenen, ook voor
de populaire kiezers van Trump. De eerste begroting van Trumps tweede termijn,
de 'One Big Beautiful Bill Act', blijft daarom imperiaal, ondanks de
tariefbeschermingen die het protectionistische project of de protectionistische
droom belichamen. De OBBBA verhoogt de militaire uitgaven en het tekort. Een
begrotingstekort in de Verenigde Staten betekent onvermijdelijk dollarproductie
en een handelstekort.
De
imperiale dynamiek, of beter gezegd de imperiale inertie, blijft de droom van
een terugkeer naar de productieve natiestaat ondermijnen.
In
Europa wordt de militaire nederlaag nog steeds slecht begrepen door de leiders.
Zij hebben de operaties niet geleid. Het was het Pentagon dat de plannen voor
het Oekraïense tegenoffensief in de zomer van 2023 ontwikkelde (waarin ik The
Defeat of the West schreef). Het Amerikaanse leger, ook al liet het de oorlog
door zijn Oekraïense proxy voeren, weet dat het door de Russische verdediging
is verslagen – omdat het niet genoeg wapens kon produceren en omdat het
Russische leger slimmer was dan het Amerikaanse. De Europese leiders leverden
alleen wapensystemen, en niet eens de belangrijkste. Ze zijn zich niet bewust
van de omvang van de militaire nederlaag, maar ze weten wel dat hun eigen
economieën zijn lamgelegd door het sanctiebeleid, vooral door de verstoring van
hun aanvoer van goedkope Russische energie. Het economisch in tweeën splitsen
van het Europese continent was een daad van zelfmoordzuchtige waanzin.
De
Duitse economie stagneert. Armoede en ongelijkheid nemen in het hele Westen
toe. Het Verenigd Koninkrijk staat op instorten.
Frankrijk
loopt niet ver achter. Samenlevingen en politieke systemen zijn tot stilstand
gekomen.
Al
vóór de oorlog was er sprake van een negatieve economische en sociale dynamiek,
die het Westen al onder druk zette. Deze was in verschillende mate zichtbaar in
heel West-Europa. Vrije handel ondermijnt de industriële basis. Immigratie
leidt tot een identiteitssyndroom, met name onder de arbeidersklasse, die geen
veilige en goedbetaalde banen heeft.
Diepergaand
is de negatieve dynamiek van fragmentatie cultureel van aard: massaal hoger
onderwijs creëert gestratificeerde samenlevingen waarin hoogopgeleiden – 20%,
30%, 40% van de bevolking – onder elkaar gaan leven, zichzelf als superieur
gaan beschouwen, de arbeidersklasse gaan minachten en handenarbeid en industrie
gaan afwijzen. Het basisonderwijs voor iedereen (universele geletterdheid) had
de democratie gevoed en een homogene samenleving met een egalitair
onderbewustzijn gecreëerd. Het hoger onderwijs heeft geleid tot oligarchieën en
soms plutocratieën, gestratificeerde samenlevingen die worden overspoeld door
een ongelijk onderbewustzijn. De ultieme paradox: de ontwikkeling van het hoger
onderwijs heeft uiteindelijk geleid tot een daling van het intellectuele niveau
in deze oligarchieën of plutocratieën! Ik beschreef deze ontwikkeling meer dan
een kwart eeuw geleden in The Economic Illusion, gepubliceerd in 1997. De
westerse industrie is verhuisd naar de rest van de wereld en natuurlijk naar de
voormalige volksdemocratieën van Oost-Europa, die, bevrijd van hun onderwerping
aan Sovjet-Rusland, nu hun eeuwenoude status als een door West-Europa
gedomineerde periferie hebben herwonnen. In hoofdstuk 3 ga ik uitgebreid in op
dit soort binnenlandse regio's in China, waar nog steeds veel industriële
arbeiders wonen. Overal in Europa heeft het elitarisme van hoogopgeleiden
echter geleid tot "populisme".
De
oorlog heeft de spanningen in Europa nog verder opgeschroefd. Hij maakt het
continent armer. Maar bovenal ontneemt hij, als een grote strategische
mislukking, de legitimiteit aan leiders die niet in staat zijn hun landen naar
de overwinning te leiden. De ontwikkeling van conservatieve volksbewegingen
(door journalistieke elites meestal aangeduid als 'populistisch' of
'extreemrechts' of
'nationalistisch')
versnelt. Reform UK in het Verenigd Koninkrijk. AfD in Duitsland, Rassemblement
National in Frankrijk... Ironisch genoeg staan de economische sancties waarvan
de NAVO hoopte dat ze een 'regimeverandering' in Rusland teweeg zouden brengen,
op het punt een cascade van 'regimeveranderingen' in West-Europa te
veroorzaken. De westerse heersende klassen worden gedelegitimeerd door hun
nederlaag, op hetzelfde moment dat de autoritaire democratie van Rusland door
de overwinning opnieuw gelegitimeerd wordt, of beter gezegd, overgelegitimeerd,
aangezien de terugkeer van Rusland naar stabiliteit onder Poetin het land
aanvankelijk een onbetwiste legitimiteit verzekerde.
Zo
ziet onze wereld eruit nu we 2026 naderen.
De
ontwrichting van het Westen neemt de vorm aan van een 'hiërarchische breuk'.
De
Verenigde Staten geven de controle over Rusland op en, naar mijn overtuiging,
in toenemende mate ook over China. Geblokkeerd door China voor de invoer van
samarium, een zeldzaam aardmetaal dat essentieel is voor de militaire
luchtvaart, kunnen de Verenigde Staten niet langer dromen van een militaire
confrontatie met China. De rest van de wereld – India, Brazilië, de Arabische
wereld, Afrika – profiteert hiervan en glijdt weg. Maar de Verenigde Staten
keren zich krachtig tegen hun Europese en Oost-Aziatische 'bondgenoten' in een
laatste poging tot overexploitatie en, het moet gezegd worden, uit pure wrok.
Om aan hun vernedering te ontsnappen, om hun zwakte voor de wereld en voor
zichzelf te verbergen, straffen ze Europa. Het imperium verslindt zichzelf.
Dit
is de betekenis van de tarieven en gedwongen investeringen die Trump oplegt aan
Europeanen, die eerder koloniale onderdanen zijn geworden in een krimpende
imperium dan partners. Het tijdperk van solidaire liberale democratieën is
voorbij.
Trumpisme
is 'blank populistisch conservatisme'. Wat zich in het Westen aftekent, is geen
solidariteit tussen populistische conservatieven, maar een ineenstorting van de
interne solidariteit. De woede als gevolg van de nederlaag zorgt ervoor dat elk
land zich tegen degenen keert die zwakker zijn dan het zelf, om zo zijn wrok te
ventileren. De Verenigde Staten keren zich tegen Europa en Japan.
Frankrijk
blaast het conflict met Algerije, zijn voormalige kolonie, nieuw leven in.
Het
lijdt geen twijfel dat Duitsland, dat van Scholz tot Merz heeft toegezegd de
Verenigde Staten te gehoorzamen, zijn vernedering zal afreageren op zijn
zwakkere Europese partners. Mijn eigen land, Frankrijk, lijkt mij het meest
bedreigd.
Een
van de fundamentele concepten van de nederlaag van het Westen is het nihilisme.
Ik leg uit hoe de 'nulstaat' van de protestantse religie – secularisatie in
haar uiterste vorm – niet alleen de ineenstorting van het Amerikaanse onderwijs
e en industrie verklaart. De nulstaat opent ook een metafysische leegte. Ik ben
zelf geen gelovige en pleit niet voor een terugkeer naar religie (ik geloof
niet dat dat mogelijk is), maar als historicus moet ik constateren dat het
verdwijnen van sociale waarden van religieuze oorsprong leidt tot een morele
crisis, tot een drang om dingen en mensen te vernietigen (oorlog) en
uiteindelijk tot een poging om de werkelijkheid af te schaffen (het
transgenderfenomeen voor Amerikaanse democraten en de ontkenning van de
opwarming van de aarde voor republikeinen, bijvoorbeeld). De crisis bestaat in
alle volledig geseculariseerde landen, maar is erger in landen waar de religie
het protestantisme of het jodendom was, die absolutistische religies zijn in
hun zoektocht naar het transcendente, dan in landen waar het katholicisme de
overhand had, dat meer openstaat voor de schoonheid van de wereld en het aardse
leven. Het is inderdaad in de Verenigde Staten en Israël dat we de ontwikkeling
zien van parodistische vormen van traditionele religies, parodieën die naar
mijn mening in wezen nihilistisch zijn.
Deze
irrationele dimensie vormt de kern van de nederlaag. Deze nederlaag is dus niet
alleen een 'technisch' verlies van macht, maar ook een morele uitputting, een
gebrek aan positief existentieel doel dat tot nihilisme leidt.
Dit
nihilisme ligt ten grondslag aan de wens van Europese leiders, met name aan de
protestantse kusten van de Oostzee, om de oorlog tegen Rusland uit te breiden
door middel van onophoudelijke provocaties. Dit nihilisme ligt ook ten
grondslag aan de Amerikaanse destabilisatie van het Midden-Oosten, de ultieme
uitdrukking van de woede die voortkomt uit de nederlaag van Amerika tegen
Rusland. Laten we vooral niet toegeven aan de al te simplistische conclusie dat
het regime van Netanyahu in Israël onafhankelijk handelt in de genocide in Gaza
of in de aanval op Iran. Zero-protestantisme en zero-jodendom combineren zeker
op tragische wijze hun nihilistische effecten in deze uitbarstingen van geweld.
Maar in het hele Midden-Oosten is het de Verenigde Staten die, door wapens te
leveren en soms rechtstreeks aan te vallen, uiteindelijk verantwoordelijk zijn
voor de chaos. Zij zetten Israël tot actie aan, net zoals zij de Oekraïners tot
actie hebben aangezet. Tijdens de eerste ambtstermijn van Trump werd de
Amerikaanse ambassade in Jeruzalem gevestigd, en het was Trump die als eerste
het idee had om Gaza om te vormen tot een badplaats. Ik ben me ervan bewust dat
er een boek nodig zou zijn om deze stelling te bewijzen, een boek dat de
interacties tussen de actoren een voor een zou ontrafelen. Maar als
professioneel historicus die al een halve eeuw betrokken is bij de geopolitiek,
heb ik het gevoel dat Israël, net als het Europa van de NAVO, geen
onafhankelijke staat meer is. Het probleem met het Westen is inderdaad de geprogrammeerde
dood van de natiestaat.
Het
imperium is enorm en valt uiteen te midden van lawaai en woede. Dit imperium is
al polycentrisch, verdeeld over zijn doelstellingen, schizofreen. Maar geen van
zijn delen is echt onafhankelijk. Trump is het huidige 'centrum' ervan; hij is
ook de beste ideologische en praktische uitdrukking ervan, waarbij hij een
rationeel verlangen om zich terug te trekken in zijn directe invloedssfeer
(Europa en
Israël)
met nihilistische impulsen die oorlog bevorderen. Deze tendensen –
terugtrekking en geweld – komen ook tot uiting in het Amerikaanse hart van het
imperium, waar het principe van hiërarchische breuk intern werkt. Een groeiend
aantal Anglo-Amerikaanse auteurs roept de komst van een burgeroorlog op.
De
Amerikaanse plutocratie is pluralistisch. Er is de plutocratie van de
financiers, die van de oliemagnaten, die van Silicon Valley. Trumpistische
plutocraten, Texaanse oliemagnaten en recente bekeerlingen uit Silicon Valley
verachten de hoogopgeleide democratische elites van de oostkust, die op hun
beurt de blanke Trumpisten uit het binnenland verachten, die op hun beurt de
zwarte democraten verachten, enzovoort.
Een
van de interessante kenmerken van het huidige Amerika is dat het voor zijn
leiders steeds moeilijker wordt om onderscheid te maken tussen interne en
externe kwesties, ondanks de poging van MAGA om de immigratie uit het zuiden
met een muur tegen te houden. Het leger schiet op boten die Venezuela verlaten,
bombardeert Iran, dringt door tot in de centra van democratische steden in de
Verenigde Staten en sponsort de Israëlische luchtmacht voor een aanval op
Qatar, waar een enorme Amerikaanse basis is gevestigd. Elke sciencefictionlezer
zal in deze verontrustende lijst het begin herkennen van een afdaling naar
dystopie, dat wil zeggen een negatieve wereld waar macht, fragmentatie,
hiërarchie, geweld, armoede en perversiteit met elkaar verweven zijn.
Laten
we dus onszelf blijven, buiten Amerika. Laten we onze perceptie van binnen en
buiten behouden, ons gevoel voor proportie, ons contact met de realiteit, onze
opvatting van wat juist en mooi is. Laten we ons niet meeslepen in een
overhaaste oorlog door onze eigen Europese leiders, die bevoorrechte individuen
die verdwaald zijn in de geschiedenis, wanhopig omdat ze verslagen zijn,
doodsbang bij het idee dat ze ooit door hun volkeren zullen worden beoordeeld.
En bovenal, laten we blijven nadenken over de betekenis van de dingen.
Parijs,
28 september 2025